Teknoloji bağımlılığı, teknoloji ve internetin normalden fazla ve bilinçli bir şekilde olmayan ve kontrolsüz bir şekilde kullanılması ola rak tanımlanabilmektedir. Haliyle bireyler teknolojiyle bu kadar yoğun uğraş içerisindeyken kumar bağımlılığı, oyun bağımlılığı ve sosyal medya bağımlılığı ve telefonun aşırı kullanımı ile ilgili farklı bağımlılık alt türleri gelişebilmektedir. Günümüzde teknoloji bağımlılığının gelişimiyle yaygınlaşmaya başlayan iki kavramdan “nomofobi” ve “phubbing’’ den söz edelim. Nomofobi, en geniş tanımıyla insanların akılı telefondan uzak kalma kaygısı taşımasıdır. Phubbing ise insanın bulunduğu sosyal ortamda çevresindeki kişileri yok sayarak telefonla uğraşmasıdır.
Günlük yaşamda teknolojinin gelişmesiyle insanlar eskiden sadece konuşmak için kullandıkları telefonları çoğu işlerini yapmak için kullanabilmektedir. Bununla birlikte sosyal medya kullanıcılarının sayısının artmasıyla telefonlar sosyalleşme aracı olarak kullanılmaktadır. Bütün bu durumlar dikkate alındığında telefona odaklanan insan sayısı oldukça fazladır. Yeşilay’ın 2019 verileri dikkate alındığında yaklaşık 82 milyon olan ülke nüfusunun 72 milyonu telefon kullanıcısı ve 59 milyonu internet kullanıcısı ve 50 milyon sosyal medya kullanıcısıdır. Bu rakamlar dikkate alındığında nomofobi ve phubbing kavramlarının önemi ortaya çıkmaktadır. Telefon ve sosyal medya kullanıcı sayıları bu durumdayken insanlar çevresinde olup bitenlere ulaşabilmeyi ve insanların kendilerine ulaşılabilir olmayı istemelerine neden olmaktadır. Akıllı telefona ulaşamama ve telefonsuz kalma insanlarda gerginliğe ve öfkeye neden olabilmektedir.
Nomofobi ve Phubbing belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Akıllı telefonla çok fazla vakit geçirilmesi
- Akıllı telefon kullanımına izin verilmeyen yerlerden uzak durulmak istenmesi
- Akıllı telefonun sıklıkla kontrol edilmesi
- Akıllı telefonla uyumak istenmesi ve telefonun hiç kapatılmaması
- Yüz yüze iletişimin sınırlı tutulup akıllı telefonla iletişim kurulması
- Akıllı cihaz kullanmak için çok para har canması ve yeni çıkan ürünleri almak istenmesi
Teknoloji Bağımlılığı kapsamında nomofobi ve phubbingin iletişime etkisi
- Arkadaş ortamında, okulda, kahvede ve misafirlikte insanlarla konuşmak, insanları dinlemek yerine onları yokmuş gibi davranmak sosyal ilişkilerde zedelenmeye neden olabilmektedir. Bu davranışlar saygısızlık olarak yorumlanabilir ve insan larda değersizlik düşüncesinin oluşmasına neden olabilmektedir.
Teknoloji Bağımlılığı kapsamında nomofobi ve phubbingin aile ilişkilerine etkisi
İnsan sağlıklı aile ilişkilerinin olduğu bir ailede kendisini değerli ve anlaşılmış hisseder. Aile bireylerinden birisi acil ve gerekli olmadığı zaman akıllı telefonla uzun süre uğraşırsa diğer aile bireyleri kendilerini değersiz hissedebilirler, kendilerinin yok sayıldığını düşünebilirler. Bu durum da aile içi iletişime ve ailenin yapısına zarar verebilir.
Aile bireylerinin uzun zaman telefonla uğraşması çocukların ilgisini telefona çekebilmekte ve bağımlılığa zemin oluşturabilmektedir.
Teknoloji Bağımlılığının Sağlığa etkileri
Teknolojinin gereğinden fazla kullanılması fiziksel ve ruhsal rahatsızlıklara neden olabilmektedir. Kas iskelet sisteminde bozukluklar, uyku bozuklukları ve düzensiz beslenme sonucu oluşan rahatsızlıklar fiziksel etkiler olarak gösterilebilmektedir. Günlük yaşamdaki sorumlulukların ertelenmesi, yalnızlık ve stres, sosyal becerilerde ve iletişim becerilerinde bozulma psikolojik etkilere örnek gösterilebilir.
Teknoloji Bağımlılığı Nasıl Mücadele Edilebilir?
İnsanların öncelikle teknolojiyi gereğinden fazla kullandığının farkında olması gerekmekte yani teknoloji bağımlısı bir insan bağımlı olduğunu farketmesi ve kabul etmesi gerekmektedir. Bizler başta telefon olmak üzere teknolojik araçların hayatımızı kolaylaştırdığını fakat iletişim ve sosyal hayatta yüz yüze iletişimin yerini tutamayacağını bilmeliyiz.
Telefonla fazla uğraşan bireyler normal hayatta karşılayamadığı hangi eksikliği telefonla karşılıyor bunun farkında olmalıdırlar. Bu durumun farkında olmak gerçek hayatı yeniden şekillendirmek adına önem taşımaktadır. Örneğin insanların ihtiyaçlarını düşündüğümüzde kendisinin ve ailesinin güvenliğini sağlama, barınma, beslenme, güzel ya da yakışıklı olma gibi fiziksel ihtiyaçların yanında sevme, sevilme, ilgi görme gibi ihtiyaçları bulunmaktadır. Bazen sosyal medya kullanıcıları bir önceki cümlede belirtilen ihtiyaçlarını farkında olmadan internet üzerinden karşılayabilmektedir.
Çocukları telefon oyunları yerine fiziksel oyuna yönlendirmek bağımlılığın oluşmasını ve çocukların telefona olan düşkünlüğünün önüne geçebilmektedir. Oyun basit bir şey olarak görülmemelidir. Çocuklar oyun aracılığı ile oyun arkadaşlarından ve anne babalarından çok şey öğre nirler, biriken enerjilerini atarlar, oyuna duygularını ve düşüncelerini aktarırlar. Yetişkinler için günlük işleri ne kadar önemliyse çocuklar için de oyun aynı şekilde önemlidir.
Bireyleri ilgilerine göre sportif aktivitelere yönlendirme, sanatsal ve kültürel faaliyetlere katılımını teşvik etmek bağımlılığın gelişmesini önlemede etkilidir.
Aile bireylerinin akşam ya da hafta sonları telefonlarını sessize alması, televizyonu kapatması gibi etkinliklerde bulunması hem aile iletişimini güçlendirirken, teknolojiye olan bağlılığı azaltmada etkilidir.
Çocuk ya da yetişkinleri bağımlılığa iten bir diğer etken ise arkadaş çevresidir. Arkadaş çevresinin değiştirilmesini sağlamak bağımlılığın önüne geçilmesinde etkili olabilmektedir.
Boş zamanları verimli bir şekilde değerlendirmek için aile ile birlikte veya arkadaş çevresiyle planlar yapmak etkili yöntemler arasında gösterilmektedir.
